Rozpoczęcie roku 2021 związane jest z wejściem w życie wielu nowych regulacji prawnych, które istotnie zmieniają dotychczasowy porządek.
Jedną z nich są przepisy przyznające przedsiębiorcom – osobom fizycznym szereg uprawnień, dedykowanych dotychczas wyłącznie konsumentom, które weszły w życie z dniem 1 stycznia 2021 roku. Jest to istotna nowość w polskim porządku prawnym, ponieważ dotychczas funkcjonowało kategoryczne rozróżnienie sytuacji prawnej konsumenta i przedsiębiorcy, a w relacjach pomiędzy przedsiębiorcami zakładano równość stron, niezależnie od ich realnego statusu organizacyjnego i kompetencyjnego.
Stosowana dotąd praktyka zakładała, że osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą, zawierając umowę z innym przedsiębiorcą, była traktowana również jako podmiot profesjonalny, nawet wtedy, gdy umowa nie była bezpośrednio związana z przedmiotem działalności prowadzonej przez tego przedsiębiorcę, wobec czego nie zawsze była w stanie samodzielnie rozpoznać wszelkie skutki prawne takiej czynności. Wystawienie faktury za towar lub usługę „na firmę” było dotychczas równoznaczne z uznaniem, że zakupu towaru dokonano w ramach obrotu dwustronnie profesjonalnego, a sama umowa była umową gospodarczą, zatem bezpośrednio związaną z działalnością gospodarczą lub zawodową tej osoby, co skutkowało pozbawieniem jej ochrony prawnej przysługującej konsumentom. W efekcie, osoby te nie mogły korzystać z szeregu mechanizmów i instytucji zabezpieczających, jak ustawowa rękojmia czy zakaz stosowania klauzul abuzywnych.
Ustawodawca uznał, że taka równość przedsiębiorców nie zawsze ma miejsce, w szczególności w przypadkach dotyczących transakcji zawieranych wpadkowo przez przedsiębiorców – osoby fizyczne, ponieważ sam status przedsiębiorcy nie gwarantuje, że taka osoba jest w stanie zapewnić sobie należyty poziom ochrony prawnej.
Wobec tego, ustawą z dnia 31 lipca 2019 r. o zmianie niektórych ustaw w celu ograniczenia obciążeń regulacyjnych wprowadzono do Kodeksu cywilnego oraz ustawy z dnia 30 maja 2014 roku o ochronie praw konsumenta (dalej: Ustawa ochronie praw konsumenta) szereg zmian, polegających na częściowym objęciu ochroną konsumenta także przedsiębiorców prowadzących jednoosobowe działalności gospodarcze na podstawie wpisu do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej.
Od dnia 1 stycznia 2021 roku, osoba fizyczna zawierająca umowę bezpośrednio związaną z jej działalnością gospodarczą, gdy z treści tej umowy wynika, że nie posiada ona dla niej charakteru zawodowego, wynikającego w szczególności z przedmiotu wykonywanej przez nią działalności gospodarczej, udostępnionego na podstawie przepisów o Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej, korzysta z ochrony przysługującej konsumentom w opisanych poniżej zakresach.
- Zakaz stosowania klauzul niedozwolonych
W stosunku do ww. osób, analogicznie jak w przypadku konsumentów, obowiązuje zakaz stosowania klauzul niedozwolonych, a w przypadku gdy takie postanowienia o charakterze abuzywnym zostaną wprowadzone do umowy i nie zostaną uzgodnione indywidualnie – nie będą one wiążące. Przepis znajduje w szczególności zastosowanie w przypadku umów zawieranych na wzorach.
- Ustawowa rękojmia
Ponadto, przedsiębiorcy nabywający towar lub usługę nieposiadającą dla nich charakteru zawodowego korzystają z ochrony prawnej przysługującej konsumentom z zakresu ustawowej rękojmi za wady fizyczne i prawne rzeczy sprzedanej. A zatem, przysługiwać im będzie domniemanie istnienia wady w chwili przejścia niebezpieczeństwa na kupującego przez okres 1 roku od dnia wydania rzeczy. Dodatkowo, przedsiębiorca nie straci uprawnień z tytułu rękojmi, jeśli nie zbada rzeczy w czasie i w sposób przyjęty przy rzeczach tego rodzaju i nie zawiadomi niezwłocznie sprzedawcy o wadzie, a także nie będzie obowiązany do sprzedania rzeczy, jeżeli wystąpi niebezpieczeństwo jej pogorszenia.
W stosunku do wszystkich przedsiębiorców (bez względu za zawodowy lub niezawodowy charakter dokonywanej czynności) utrzymano w dotychczasowej postaci możliwość umownego rozszerzenia, ograniczenia lub wyłączenia odpowiedzialności sprzedawcy z tytułu rękojmi. W braku umownych modyfikacji obowiązują jednak regulacje ustawowe.
Oprócz ochrony wynikającej z przepisów Kodeksu cywilnego o zakazie stosowania klauzul abuzywnych i rękojmi za wady, przedsiębiorcy dokonującemu czynności niezwiązanych z przedmiotem prowadzonej przez niego działalności gospodarczej przysługuje roszczenie polegające na możliwości żądania naprawienia szkody od poprzedniego sprzedawcy w sytuacji, gdy sam będąc sprzedawcą poniósł koszty w wyniku wykonania uprawnień z tytułu rękojmi za wady fizyczne rzeczy przez konsumenta (art. 5761 – 5764 k.c.).
- Prawo do odstąpienia od umowy zawartej na odległość lub poza lokalem przedsiębiorstwa
Naturalną konsekwencją opisywanych powyżej zmian przepisów Kodeksu cywilnego, jest wprowadzenie analogicznych modyfikacji w Ustawie o ochronie praw konsumenta. Zgodnie ze znowelizowanym brzmieniem przepisów tej ustawy, przedsiębiorcom dokonującym czynności o charakterze niezawodowym, przysługuje prawo do odstąpienia od umowy zawartej na odległość lub poza lokalem przedsiębiorstwa.
Warto pamiętać, że nowe zasady znajdują zastosowanie do umów zawartych w od dnia 1 stycznia 2021 roku. Nowych regulacji nie stosuje się do umów zawieranych przez przedsiębiorców będących osobami fizycznymi, w oparciu o które przedsiębiorcy otrzymują wsparcie pochodzące ze środków publicznych, środków Europejskiego Banku Inwestycyjnego i Europejskiego Funduszu Inwestycyjnego lub innych środków o podobnym charakterze.
