Nowa matryca VAT – co to oznacza?

Od 1 lipca w życie wchodzą ważne dla przedsiębiorców zmiany w zakresie prawa podatkowego. Jedną z najistotniejszych z nich jest nowa matryca VAT wprowadzona na mocy ustawy z 9 sierpnia 2019 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 1751; ost. zm. Dz.U. poz. 568). Nowe przepisy początkowo miały wejść w życie 1 kwietnia 2020 r., jednak termin ten został przesunięty na 1 lipca 2020 r. z uwagi na pandemię, na mocy ustawy z 31 marca 2020 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 568; dalej: tarcza 1.0).

Wprowadzenie nowej matrycy VAT ma na celu ujednolicenie opodatkowania podobnych produktów (tj. produktów tej samej kategorii), które dotąd opodatkowane były według różnych stawek, co było rozwiązaniem uciążliwym zarówno dla podatników, jak i organów podatkowych. Powyższe wynikało z faktu, że o tej pory stawki VAT były określane na podstawie Polskiej Kwalifikacji Wyrobów i Usług (PKWiU 2008), co prowadziło do sytuacji, że niektóre bardzo podobne rodzajowo produkty mogły być objęte różnymi stawkami. Przykładowo, w różny sposób opodatkowane były woda mineralna i źródlana czy chipsy ziemniaczane i kukurydziane. Jednakże najbardziej znamiennym przykładem jest pączek – do tego produktu odnosiły się bowiem aż trzy stawki VAT: 5%, 8%, 23%, stosowane w zależności od jego rodzaju (tj. 5% w przypadku pączków dietetycznych, których termin przydatności do spożycia nie przekracza 14 dni, 8% w stosunku do tradycyjnych pączków, których termin przydatności do spożycia nie przekracza 14 dni, 23% w stosunku do produktów, których termin przydatności przekracza 14 dni).

Nowa matryca oparta jest na nomenklaturze scalonej (CN) w zakresie towarów oraz aktualnej Polskiej Klasyfikacji Wyrobów i Usług PKWiU 2015 w zakresie usług. Nomenklatura scalona to klasyfikacja celna, która porządkuje wszystkie towary znajdujące się w obrocie i dotyczy tylko towarów. W stosunku do usług zastosowanie ma Polska Klasyfikacja Wyrobów i Usług PKWiU 2015.

Według ustawodawcy, uproszczenie systemu stawek ma się opierać na trzech filarach:
1) przyjęciu jednej stawki, jeśli to możliwe, dla takiej samej grupy towarów (działów CN). Przykładowo, produkty powstałe w ramach produkcji mleczarskiej; jaja ptasie; miód naturalny; jadalne produkty pochodzenia zwierzęcego, gdzie indziej niewymienione ani niewłączone, będą objęte jedną pięcioprocentową stawką VAT;
2) przyjęciu – w przypadku konieczności zmiany stawki na dane towary – generalnej zasady obniżania stawek („równanie w dół”)
3) zrównoważeniu wprowadzenia prostej matrycy podwyżkami stawek na wybrane towary i usługi.

Niższe stawki VAT będą obejmować np.:

• pieczywo każdego rodzaju, włącznie z ciastkami – 5% (obecnie były to trzy stawki: 5%, 8%, 23%);
• książki – wszelkiego rodzaju – a więc drukowane, na dyskach, taśmach i innych nośnikach, jak również w formie elektronicznej (e-booki) – 5% ;
• produkty dla niemowląt i dzieci tj. żywność przeznaczona dla niemowląt i małych dzieci, smoczki, pieluszki oraz foteliki samochodowe – 5% (wcześniej: 8%) ;
• gazety, dzienniki i czasopisma – wszelkiego rodzaju – a więc drukowane, na dyskach, taśmach i innych nośnikach, jak również w formie elektronicznej (e-prasa) ;
• artykuły higieniczne (podpaski, tampony higieniczne, pieluchy) – obecnie opodatkowane stawką w wysokości 8% zostaną objęte stawką 5%;
• owoce tropikalne i cytrusowe, niektóre orzechy (pistacjowe, migdały, kokosowe) – 5% (wcześniej: 8%)

Podwyższenie stawek VAT obejmie natomiast następujące grupy produktów:
• soki z owoców i warzyw inne niż tzw. 100% (które pozostaną objęte stawką 5%) – z 5% na 23%;
• homary i ośmiornice oraz inne skorupiaki, mięczaki i bezkręgowce wodne (m.in. kraby, langusty, krewetki, ostrygi, małże, ślimaki) oraz przetwory z nich, kawior oraz namiastki kawioru, jak również sprzedawane w różnego rodzaju placówkach gastronomicznych posiłki, których składnikiem są ww. produkty – z 5% na 23%;
• lód – używany do celów spożywczych i innych celów chłodniczych – z 8% na 23%.

Ponadto ustawa nowelizująca określa stawkę – w wysokości 8% – właściwą dla czynności dokonywanych w szeroko pojętej działalności gastronomicznej. Stawka ta ma zastosowanie do dostawy towarów i świadczenia usług identyfikowanych według PKWiU w grupowaniu Usługi związane z wyżywieniem (PKWiU 56), z wyłączeniem sprzedaży: napojów (w tym ich przygotowania i podania), towarów nieprzetworzonych przez podatnika opodatkowanych stawką w wysokości 23%, jak również posiłków i dań, których składnikiem są homary i ośmiornice oraz inne skorupiaki, mięczaki i bezkręgowce wodne (m.in. kraby, langusty, krewetki, ostrygi, małże, ślimaki) oraz przetwory z nich, kawior oraz namiastki kawioru. Oznacza to, że na stawkę podatku, jaka będzie stosowana do dostawy towaru dokonywanej przez placówkę gastronomiczną nie będzie miało wpływu to, jak jest on sklasyfikowany wg Nomenklatury scalonej (CN), jeżeli jego wydanie będzie identyfikowane według PKWiU 2015 r. w grupowaniu 56 – Usługi związane z wyżywieniem.

Wraz z nową matrycą VAT zaczyna obowiązywać także Wiążąca Informacja Stawkowa (WIS). Jest to decyzja wydawana przez Dyrektora Krajowej Administracji Skarbowej, która zastąpi niewiążące interpretacje wydawane przez Główny Urząd Statystyczny. Podatnik, który uzyska Wiążącą Informacje Stawkową, będzie miał zapewnioną ochronę co do zastosowanej stawki VAT.

O wydanie WIS będzie mógł wystąpić podatnik posiadający numer identyfikacji podatkowej NIP (w tym podatnik zwolniony podmiotowo z VAT), który dokonuje (lub planuje dokonać) krajowej dostawy towarów, importu towarów lub wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów, jak również podatnik zobowiązany do rozliczenia podatku nabywający towary od podatnika nieposiadającego siedziby działalności gospodarczej lub stałego miejsca prowadzenia tej działalności w Polsce.

Do postępowań w zakresie wydawania WIS stosowane będą odpowiednie przepisy Ordynacji podatkowej, a sam wniosek będzie podlegać opłacie w kwocie 40 zł.