15 czerwca 2023 roku będzie pamiętną datą w historii (bo tak już można to nazwać) sporów związanych z umowami kredytów indeksowanych/denominowanych do waluty obcej. Tego dnia Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej wydał dwa orzeczenia, które rozstrzygnęły patrząc już na bogatą linię orzeczniczą ostatnie wątpliwości, które pojawiały się w związanych z ww. umowami sprawach:
1. wynagrodzenie za korzystanie z kapitału:
Pierwsze orzeczenie wydane w sprawie C-520/21 stanowiło odpowiedź na zadane przez Sąd Rejonowy dla Warszawy-Śródmieścia w Warszawie pytanie prejudycjalne, dotyczące roszczeń kierowanych przez banki przeciwko kredytobiorcą o tzw. korzystanie z kapitału. Wyjaśniając pokrótce, banki stoją na stanowisku, że skoro umowa została uznana za nieważną i są zobowiązane do zwrotu wszystkich kwot uiszczanych przez kredytobiorców na podstawie nieważnej umowy, przysługują im dwa roszczenia:
a) o zwrot nominalnie wypłaconej kwoty kredytu;
b) o wynagrodzenie za korzystanie z kapitału – banki wskazują, że skoro kredytobiorca przez określony czas korzystał z ich pieniędzy, powinien uiścić za to wynagrodzenie.
O ile pierwsze z wyżej wymienionych roszczeń raczej nie podlega dyskusji, o tyle drugie budziło duże wątpliwości i właśnie tego dotyczyło rozstrzygnięcie TSUE. Wydany 15 czerwca 2023 roku nie pozostawia jakichkolwiek wątpliwości, że bankom nie przysługują jakiekolwiek inne roszczenia poza roszczeniem o zwrot nominalnie wypłaconej kwoty kredytu. TSUE wskazał, że przepisy unijne (art. 6 ust. 1 i art. 7 ust. 1 dyrektywy 93/13) stoją na przeszkodzie prowadzenia takiej wykładni przepisów krajowych zgodnie, z którą instytucja kredytowa (bank) ma prawo żądać od konsumenta rekompensaty wykraczającej poza zwrot kapitału wypłaconego z tytułu wykonania tej umowy oraz poza zapłatę odsetek ustawowych za zwłokę od dnia wezwania do zapłaty. Innymi słowy w przypadku unieważnienia umowy jej rozliczenie powinno wyglądać w następujący sposób: bank ma oddać wszystko co konsument (kredytobiorca) wpłacił, natomiast konsument ma zwrócić kwotę którą otrzymał od banku (oczywiście mówimy tutaj o kwocie wyrażonej w złotówkach, a nie przeliczonej do waluty obcej).
Wyrok wydany w sprawie C-520/21 zawiera jeszcze jedno rozstrzygnięcie. Tak jak wskazano wyżej TSUE wyraźnie wskazał, że banki w świetle prawa unijnego nie mogą domagać od kredytobiorców niczego innego poza zwrotem środków które wypłaciły (cena za stosowanie klauzul niedozwolonych), o tyle w drugą stronę nie istnieją przeciwskazania do kierowania podobnych roszczeń przez kredytobiorców. Należy zaznaczyć, że TSUE nie wskazał wprost, iż roszczenia kredytobiorców przeciwko bankom o wynagrodzenie za korzystanie z ich pieniędzy bez podstawy prawnej są zasadne, a jedynie stwierdził, że nie w świetle przepisów unijnych nie istnieją przeciwskazania do kierowania takich roszczeń, oddając sądom krajowym ocenę ich zasadności w świetle przepisów krajowych.
2. zabezpieczenie roszczeń poprzez zawieszenie obowiązku spłat rat kapitałowo-odsetkowych:
Drugi wyrok jaki został wydany w sprawie C-287/22 dotyczył odpowiedzi na pytanie zadane przez Sąd Okręgowy w Warszawie w zakresie możliwości stosowania środka tymczasowego (zabezpieczenia) w postaci zawieszenia obowiązku wykonywania umowy (spłat rat kapitałowo-odsetkowych). W tym przypadku TSUE stwierdził, że przepisy unijne stoją na przeszkodzie oddaleniu takich wniosków jeśli są one konieczne do zapewnienia pełnej skuteczności tego orzeczenia. O ile pierwszy z opisanych wyroków
dał jasną odpowiedź na zadane pytanie, o tyle drugi jest dość enigmatyczny i raczej potwierdza tylko i wyłącznie to co już dawno wynika z orzecznictwa europejskiego.
Można natomiast pokusić się o stwierdzenie (kompilując oba orzeczenia), że w sytuacji, gdy kredytobiorca dokonał nadpłaty na kapitale tj. uiścił już wyższą kwotę w wykonaniu nieważnej umowy, niż została mu wypłacona, sąd rozstrzygający wniosek o udzielenie zabezpieczenia poprzez zawieszenie obowiązku wykonywania umowy, w celu uniknięcia powiększania skali rozliczeń pomiędzy bankiem, a kredytobiorcą, powinien co do zasady taki wniosek uwzględnić.
Podsumowując w sprawach dotyczących kredytów indeksowanych/denominowanych do waluty obcej wiemy już wszystko. Powstają teraz pytania, czy w świetle korzystnych wobec konsumentów orzeczeń TSUE zmieni się polityka banków w zakresie proponowanych ugód oraz czy wzrośnie liczba spraw. Odpowiedzi na oba pytania poznamy zapewne bardzo szybko.
