W dniu 13 października 2019 roku zaczął w Polsce funkcjonować Centralny Rejestr Beneficjentów Rzeczywistych (dalej: Rejestr). Podstawę dla działania Rejestru stanowi ustawa z dnia 1 marca 2018 roku o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu (dalej: Ustawa AML).

Beneficjent rzeczywisty, czyli kto?

Zgodnie z zamierzeniem ustawodawcy Rejestr pełni rolę narzędzia, w którym gromadzone i przetwarzane są informacje o beneficjentach rzeczywistych. Ustawa o AML definiuje beneficjenta rzeczywistego jako osobę fizyczną lub osoby fizyczne, które:

  • sprawują bezpośrednio lub pośrednio kontrolę nad spółką poprzez posiadane uprawnienia, które wynikają z okoliczności prawnych lub faktycznych, umożliwiające wywieranie decydującego wpływu na czynności lub działania podejmowane przez spółkę,
  • lub w imieniu których są nawiązywane stosunki gospodarcze lub przeprowadzana jest transakcja okazjonalna.

W sytuacji, gdy mamy do czynienia z osobą prawną – spółką prawa handlowego, beneficjentem rzeczywistym jest:

  • osoba fizyczna będąca udziałowcem lub akcjonariuszem w spółce, której przysługuje prawo własności więcej niż 25% ogólnej liczby udziałów lub akcji tej osoby prawnej,
  • osoba fizyczna dysponująca więcej niż 25% ogólnej liczby głosów w organie stanowiącym spółki, także jako zastawnik albo użytkownik, lub na podstawie porozumień z innymi uprawnionymi do głosu,
  • osoba fizyczna sprawująca kontrolę nad osobą prawną lub osobami prawnymi, którym łącznie przysługuje prawo własności więcej niż 25% ogólnej liczby udziałów lub akcji spółki, lub łącznie dysponującą więcej niż 25% ogólnej liczby głosów w organie spółki, także jako zastawnik albo użytkownik, lub na podstawie porozumień z innymi uprawnionymi do głosu,
  • osobę fizyczną sprawującą kontrolę nad klientem poprzez posiadanie w stosunku do tej osoby prawnej uprawnień, o których mowa w art. 3 ust. 1 pkt 37 ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości,
  • osoba fizyczna zajmująca wyższe stanowisko kierownicze w przypadku udokumentowanego braku możliwości ustalenia lub wątpliwości co do tożsamości osób fizycznych określonych powyżej oraz w przypadku niestwierdzenia podejrzeń prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu.

Jak widać ustawowa definicja beneficjenta rzeczywistego jest skomplikowana i niejednoznaczna, co może powodować występowanie licznych trudności podczas dokonywania zgłoszeń do Rejestru. Dla wyjaśnienia procesu identyfikacji beneficjenta rzeczywistego pomocne będzie odwołanie się do niniejszych przykładów.

Przykład nr 1:

Jan N., Stanisław K. i Anna K. posiadają całość udziałów w spółce XYZ spółka z ograniczoną odpowiedzialnością. Jan N. posiada 60 udziałów, Stanisław K. – 30 udziałów, a Anna K. pozostałe 5 udziałów.

Oznacza to, że beneficjentem rzeczywistym spółki XYZ sp. z o.o. będzie Jan N., posiadający 60% ogólnej liczby udziałów oraz Stanisław K. posiadający 30% ogólnej liczby udziałów spółki.

Przykład nr 2:

W spółce ABC S.A. występuje pięcioro akcjonariuszy, którym akcje przysługują w następujący sposób: – Oliwia N. – 23% akcji,

– Michał J. – 20% akcji,

– Joanna B. – 20% akcji,

– Marcin C. – 19% akcji,

– Karol A. – 18% akcji

Żaden z akcjonariuszy nie posiada co najmniej 25% ogólnej liczy akcji w ABC S. A. Czy w niniejszej sytuacji wystarczy wskazanie, że w spółce nie występuje beneficjent rzeczywisty? Udzielenie takiej odpowiedzi i niedokonanie zgłoszenia w Rejestrze nie jest wystarczające i może skutkować nałożeniem na spółkę dotkliwej kary pieniężnej. Należy zatem pamiętać, że w momencie, w którym spółka nie jest w stanie ustalić osób fizycznych spełniających kryteria wymienione w ustawowej definicji beneficjenta rzeczywistego, wskazuje osoby fizyczne zajmujące wyższe stanowisko kierownicze, czyli Zarząd spółki.

Przykład nr 3:

W spółce ZZZ sp. z o.o. Tomasz posiada 10% udziałów, Ewa – 20% udziałów, a spółka NN S. A. – 70% udziałów.

W opisanej sytuacji jedynym udziałowcem spółki ZZZ sp. z o.o., któremu przysługuje więcej niż 25% ogólnej liczby udziałów jest inna spółka – NN S. A. W związku z tym, że beneficjentem rzeczywistym może być tylko osoba fizyczna należy ustalić, czy którykolwiek z akcjonariuszy NN S. A. posiada pośrednio wymaganą ilość udziałów w ZZZ sp. z o.o.

Przyjrzyjmy się zatem, strukturze wewnętrznej spółki NN S. A., w której występuje troje akcjonariuszy: – Jakub Z. – 40% akcji NN S. A. = 28% udziałów w ZZZ sp. z o.o.

– Hanna J. – 30% akcji NN S. A.= 21% udziałów  ZZZ sp. z o.o.

– Basia C. – 30% akcji NN S. A. = 21 % udziałów ZZZ sp. z o.o.

Z powyższego wynika, że beneficjentem rzeczywistym spółki ZZZ sp. z o.o. jest Jakub Z., który pośrednio posiada w ZZZ sp. z o.o. 28% udziałów.

Przykład nr 4:

Urszula B. jest komandytariuszem w spółce NOVA sp. z o.o. sp. k. i przysługuje jej 10% głosów w tej spółce.

Jedynym komplementariuszem w NOVA sp. z o.o. sp. k. jest REEE sp. z o.o., w której Urszula B. posiada 80% udziałów, a Beata C. 20 % udziałów.

Z powyższego wynika, że beneficjentem rzeczywistym spółki NOVA sp. z o.o. sp. k. jest Urszula B., do której należy 80% ogólnej liczby udziałów spółki NOVA sp. z o.o. sp. k.

Przykład nr 5:

W spółce XYZ S.A. akcje dzielą się po równo w sposób następujący: 50% akcji należy do Marka K.  i 50% akcji należy do ABC S. A.

W spółce ABC S.A. wszystkie akcje posiada Zofia L.

Oznacza to, że beneficjentami rzeczywistymi spółki XYZ S.A. są Marek K. (bezpośrednio) oraz Zofia L. (pośrednio). Oboje posiadają 50% ogólnej liczby akcji spółki XYZ S.A.


Przykład nr 6:

Jedynym wspólnikiem w spółce Bajka sp. z o.o. jest spółka akcyjna FRRO S.A. Struktura spółki FRRO S. A. prezentuje się w sposób następujący:

– Bartosz B. – 40% akcji,

– Dariusz D. – 30% akcji,

– OPRU S. A. – 30% akcji.

W OPRU S.A. 70% akcji posiada Wanda W., a pozostałe 30% akcji należy do Dariusza D.

Uwzględniając powyższe należy zauważyć, że beneficjentami rzeczywistymi w spółce Bajka sp. z o.o. będą:

  • Bartosz B., który pośrednio posiada 40% udziałów w Bajka sp. z o.o.,
  • Dariusz D., który pośrednio posiada łącznie 39% udziałów w Bajka sp. z o.o.

Wanda W. posiada 21% ogólnej liczby udziałów w spółce Bajka sp. z o.o., co oznacza, że nie jest beneficjentem rzeczywistym tej spółki.

Przykład nr 7:

Udziały w spółce WWW Sp. z o.o. należą do dwóch innych spółek: TAK Sp. z o.o. – 40% udziałów oraz NIE Sp. z o.o. – 60% udziałów.

W spółce TAK Sp. z o.o. procentowy rozkład udziałów wygląda w sposób następujący:

– Anna A. – 80% udziałów,

– Maria M. – 20% udziałów.

Natomiast struktura wewnętrzna spółki NIE Sp. z o.o. prezentuje się jak poniżej:

– Zenon Z. – 5% udziałów,

– DRK S. A. – 30% udziałów,

– ELM S. A. – 65% udziałów.

W spółce DRK S. A. – 100% akcji należy do Piotra P. z kolei w spółce ELM S.A. – 100 % akcji posiada Janina J.

Z powyższego wynika, że beneficjentami rzeczywistymi spółki WWW Sp. z o.o. będą:

  • Anna A., która pośrednio posiada w spółce WWW Sp. z o.o. 32% ogólnej liczby udziałów,
  • Janina J., do której pośrednio należy 39 % ogólnej liczby udziałów spółki WWW. Sp. z o.o.

Przykład nr 8:

Wspólnikami spółki GG sp. z o.o. są: Robert R., który posiada 5% udziałów spółki oraz spółka
JJ S.A., do której należy 95% udziałów spółki GG sp. z o.o.

Jedynym wspólnikiem spółki JJ S.A. jest inna spółka TRY S.A., w której taką samą liczbę akcji objęło 20 osób. Oznacza to, że do każdego z akcjonariuszy spółki TRY S.A. należy 5% ogólnej liczby akcji tej spółki.

W opisywanej sytuacji żaden ze wspólników nie posiada bezpośrednio lub pośrednio co najmniej 25% ogólnej liczby udziałów spółki GG sp. z o.o.

W związku z tym beneficjentami rzeczywistymi spółki GG sp. z o.o. będą członkowie jej zarządu.

Termin zgłaszania informacji o beneficjentach rzeczywistych

Spółki, które zostały wpisane do Krajowego Rejestru Sądowego (dalej: KRS) przed datą wejścia w życie obowiązku rejestracji w Rejestrze, tj. przed dniem 13 października 2019 roku, są obowiązane dokonać zgłoszenia w terminie 6 miesięcy od tej daty, zatem do dnia 13 kwietnia 2020 roku.

Natomiast spółki powstałe po dniu 13 października 2019 roku powinny zgłosić informacje do Rejestru w terminie 7 dni od dnia wpisu spółki do KRS.

Ponadto po zgłoszeniu spółki do Rejestru należy zaktualizować dane w Rejestrze w terminie 7 dni od powstania zmiany.

Sankcje grożące spółce w przypadku niedokonania zgłoszenia w Rejestrze

W przypadku braku dokonania zgłoszenia do Rejestru, spółce grozi surowa kara pieniężna – nawet w wysokości do 1 mln zł.