Za sprawą filmowej adaptacji ponownie głośno zrobiło się o kultowej lalce. Mało kto wie, że popularna zabawka była przedmiotem wielu ciekawych sporów i kontrowersji dotyczących własności intelektualnej.

Kolor chroniony prawnie

Producent lalki od lat używa w swojej komunikacji oraz na opakowaniach produktów intensywnego odcieniu różu oznaczonego kodem 219c w palecie Pantone. W lipcu tego roku do USPTO wpłynął wniosek o rejestrację znaku towarowego „Barbie Pink” co może oznaczać, że żaden inny podmiot, bez odpowiedniej umowy z właścicielem znaku, nie będzie mógł używać tej nazwy do celów komercyjnych.

Historia lalki „Bild Lilli”

Niewiele osób wie, że popularna lalka była najprawdopodobniej wzorowana na innym produkcie – figurce kolekcjonerskiej „Bild Lilli” dystrybuowanej na terenie Niemiec, przedstawiającej postać z komiksu kierowanego dla odbiorców 18+. W 1964 producent kultowej lalki wykupił prawa do „Bild Lilli” i zakończyła jej produkcję.

Głowa lalki przedmiotem sporu

Producent kultowej lalki w 2017 r. skutecznie zakwestionował udzielenie konkurencyjnej firmie prawa z rejestracji wzoru w postaci głowy lalki Defa. Głównym argument spółki był brak nowego i indywidualnego charakteru projektu stworzonego przez producenta Defy. Sąd podzielił stanowisko spółki, wskazując, że sporne lalki mają wspólne cechy: kształt twarzy, kolor skóry, kształt i kolor brwi, oczu i rzęs, cienki nos i usta z identycznym uśmiechem, a elementy twarzy są ułożone niemalże identycznie. Same drobne różnice w kształcie poszczególnych elementów (pamiętajmy, ze ludzkie twarze też często odróżniają tylko niuanse) czy podnoszone przez producenta Defy różnica w kolorze włosów nie wystarczyły, aby wykazać różnice pomiędzy produktami.

Dlaczego w filmie nie pojawił się kultowy utwór lat 90tych „Barbie Girl” grupy Aqua?

W 2000 r. producent lalki zdecydował się pozwać MCA Records reprezentującą zespół Aqua, będący twórcą hitu. W ocenie spółki utwór naruszył znak towarowy „Barbie”, prawa autorskie oraz renomę lalki, którą w tekście piosenki nazwano „Bimbo Girl” (jest to określenie pejoratywne). Dodatkowo na okładce płyty z utworem wykorzystano kolor charakterystyczną kolorystykę znaków towarowych marki. Być może dlatego hit ani żaden jego fragment nie pojawił się w ekranizacji.

Co łączy znak towarowy „BARBIE” i grillowanie?

Urząd Unii Europejskiej ds. Własności Intelektualnej (EUIPO) sprzeciwił się rejestracji przez producenta kultowej lalki słownego znaku towarowego „BARBIE” m.in. dla towarów z klasy 29, tj. gotowych posiłków składających się głównie z mięsa, ryb, jajek i/lub produktów mlecznych, przekąsek wykonanych głównie z mięsa, ryb, jaj i/lub produktów mlecznych. W ocenie EUIPO słowo „BARBIE” nie mogło zostać zarejestrowane ww. klasie gdyż na terenie UE, a w szczególności na terenie Wielkiej Brytanii słowo „barbie” stanowi popularne, potoczne określenie… grilla lub grillowania (z and. Barbecue, skrótowo: barbie). Podstawą rozstrzygnięcia był art. 7 ust. 1 lit. b) i c) Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2017/1001 z dnia 14 czerwca 2017 r.

w sprawie znaku towarowego Unii Europejskiej, który nie pozwala na rejestrację znaków towarowych, które pozbawione są jakiegokolwiek odróżniającego charakteru oraz znaków towarowych, które składają się wyłącznie z oznaczeń lub wskazówek mogących służyć w obrocie do oznaczania rodzaju, jakości, ilości, przeznaczenia, wartości, pochodzenia geograficznego lub czasu produkcji towaru lub świadczenia usługi, lub innych właściwości towarów lub usług.

Kontrowersyjna kolekcja Moschino – problem granic inspiracji

W 2014 roku Jeremy Scott zaprezentował kolekcję dla włoskiego domu mody Moschino na wiosnę-lato 2015 r. Motywem przewodnim był róż i estetyka balansująca na granicy kiczu, do tego modelki zaprezentowały się w blond perukach. Część projektów opatrzona była logiem Moschino, które w swej formie nawiązywało do logotypu używanego przez producenta popularnej lalki, jednak sam znak towarowy lalki czy też jej wizerunek nie pojawił się w kolekcji ani razu wprost. Zabieg ten wywołał dyskusję na temat dopuszczalnych granic inspiracji w modzie pod kątem naruszenia praw autorskich. Mimo, iż różnica pomiędzy utworem inspirowanym a naruszającym prawa autorskie jest płynna i trudna do wychwycenia, przyjmuje się, że utwór czerpiący z określonego stylu charakterystycznego dla postaci lub twórcy stanowi najczęściej dzieło samoistne, inspirowane.

Spór dotyczący podobnej lalki

W 2001 r. na rynku pojawiła się kierowana do nastoletnich odbiorców konkurentka kultowej lalki charakteryzująca się większą głową, oczami i ustami. Odpowiedzialnym za projekt konkurencyjnego produktu był były pracownik korporacji, Carter Bryant. W związku z powyższym producent kultowej zabawki pozwał Cartera oraz właściciela nowej marki – MGA Entertainment. Głównym zarzutem spółki było naruszenie przez projektanta umowy łączącej go z dotychczasowym pracodawcą, naruszenie tajemnicy przedsiębiorstwa oraz naruszenie praw własności intelektualnej. Mimo zawiłości sporu w efekcie producent kultowej lalki nie osiągną zamierzonego celu, sąd bowiem zdecydował, iż prawa do nowej marki pozostaną przy konkurencji, dodatkowo obciążając pozywającą spółkę obowiązkiem zapłaty na rzecz przeciwnika procesowego odszkodowania.

Rejestr wypełniony lalkami

Kształty modeli lalek a nawet poszczególnych ich elementów (głowy, korpusy) stanowią zarejestrowane wzory chronione – można je przejrzeć na przykład tutaj: https://euipo.europa.eu/eSearch/#details/owners/7990

Real time marketing zgodny z prawem

Na fali popularności filmu wiele firm wykorzystuje motywy związane z kultową lalką w swoich materiałach marketingowych. Należy jednak pamiętać, że takie działanie może stanowić naruszenie prawa i skutkować nawet odpowiedzialnością finansową! Dlatego też rekomendujemy, aby takie działania konsultować uprzednio z prawnikiem specjalizującym się w zakresie prawa własności intelektualnej.

Na kanwie powyższych przykładów doskonale widać, że ochrona własności intelektualnej przedsiębiorstwa to rzecz bardzo ważna i nie jest to materia łatwa. Dlatego też kancelaria chętnie pomoże państwu w skutecznym zabezpieczeniu firmy pod tym kątem ochrony własności intelektualnej. Oferujemy m.in. usługi w zakresie:

  • rejestracji znaku towarowego i monitoringu pod kątem jego naruszenia,
  • przygotowywania i opiniowania umów licencyjnych, przenoszących prawa autorskie,
  • szkolenia z zakresu prawa własności intelektualnej,
  • doradztwo w zakresie zgodnego z prawem wykorzystywania utworów.