9 lipca 2024 r. weszło w życie Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2024/1624 z dnia 31 maja 2024 r. w sprawie zapobiegania wykorzystywaniu systemu finansowego do prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu. Jest ono elementem nowego unijnego pakietu regulacji z zakresu przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu, ogłoszonego w czerwcu 2024 r., który niesie za sobą istotne zmiany w systemach AML/CFT państw członkowskich.

Dotychczasowe wątpliwości w zakresie ustalania beneficjenta rzeczywistego w podmiotach o rozbudowanej sytuacji właścicielskiej

Od wejścia w życie przepisów polskiej ustawy z dnia 1 marca 2018 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu obejmujących utworzenie Centralnego Rejestru Beneficjentów Rzeczywistych (CRBR), praktycznie wszystkie osoby prawne funkcjonujące na rynku podlegają obowiązkowi wpisu do tego rejestru. W konsekwencji, każdy z tych podmiotów zobowiązany jest do identyfikacji swojego beneficjenta rzeczywistego (UBO) i przekazywania do CRBR aktualnych danych w tym zakresie.

W przypadku podmiotów o nieskomplikowanej sytuacji właścicielskiej (np. spółek kapitałowych, których wspólnikami jest nieliczna grupa osób fizycznych) prawidłowe określenie UBO zazwyczaj nie przysparza wielu trudności, bowiem wytyczne ustawowe w tym zakresie są stosunkowo jasne.

Inaczej proces ten wygląda natomiast w odniesieniu do podmiotów o wielopoziomowej lub rozgałęzionej strukturze właścicielskiej (np. spółki handlowe z siedzibą w Polsce będące podmiotami zależnymi względem międzynarodowych grup kapitałowych dużych korporacji prowadzących międzynarodową działalność). Nierzadko procedura ustalania UBO w takich podmiotach jest wieloetapowa, skomplikowana i wymagająca uwzględnienia wielu czynników. Wobec obowiązujących dotąd przepisów o charakterze ogólnym i nielicznych wytycznych w tym zakresie, wynik analizy i ostateczne określenie UBO w większości przypadków były niejednoznaczne.

Obowiązujące dotąd przepisy na poziomie krajowym i unijnym nie dawały bowiem jasnej instrukcji identyfikacji UBO i określenia jego uprawnień w przypadku posiadania pośrednich uprawnień właścicielskich (np. udziałów w spółce holdingowej, będącej spółką dominującą względem analizowanego podmiotu) lub pośredniego sprawowania kontroli (np. większościowego pakietu głosów w spółce dominującej względem analizowanego podmiotu). Brak było jasnych wytycznych w jaki sposób w takich sytuacjach właściwie zidentyfikować i opisać posiadane przez UBO uprawnienia oraz poprawnie obliczyć wskaźnik tych uprawnień.

UE wprowadza jednoznaczne zasady

Rozporządzenie 2024/1624 dostarcza szereg istotnych wytycznych i doprecyzowań dotyczących metodologii identyfikacji UBO w rozbudowanych strukturach korporacyjnych. Nowe zasady stanowią między innymi, że:
1. Status UBO przysługuje osobie fizycznej posiadającej udziały własnościowe w podmiocie bezpośrednio lub pośrednio oraz osobie fizycznej bezpośrednio lub pośrednio sprawującej kontrolę nad podmiotem poprzez udziały własnościowe lub za pomocą „innych środków”;
2. Próg kwalifikacji UBO posiadającego udziały bezpośrednio lub pośrednio wynosi co najmniej 25% udziałów lub akcji, lub praw głosu, lub innych udziałów własnościowych, w tym praw do udziału w zyskach, innych zasobach wewnętrznych lub saldzie likwidacyjnym;
3. Własność pośrednią oblicza się, mnożąc udziały lub akcje lub prawa głosu, lub inne udziały własnościowe posiadane przez podmioty pośredniczące w łańcuchu podmiotów, w których beneficjent rzeczywisty posiada udziały lub akcje lub prawa głosu, i sumując wyniki z tych różnych łańcuchów
 Przykład: Wskaźnik kwalifikacji UBO osoby fizycznej, która posiada 75% udziałów w spółce dominującej posiadającej 80% udziałów w analizowanej spółce zależnej wynosić będzie 60% (75%*80%);
4. Przesłanka sprawowania kontroli nad podmiotem uzyskała dodatkowe wytyczne w przypadku kontroli pośredniej oraz kontroli poprzez udziały własnościowe, tj.:
„pośrednia kontrola nad podmiotem prawnym” oznacza kontrolę nad pośredniczącymi podmiotami prawnymi w strukturze własności lub w różnych łańcuchach struktury własności, w przypadku gdy na każdym poziomie struktury ustala się kontrolę bezpośrednią;
„kontrola poprzez udziały własnościowe nad podmiotem o charakterze korporacyjnym” oznacza bezpośrednią lub pośrednią własność 50 % plus jeden akcji lub udziałów, lub praw głosu, lub innych udziałów własnościowych w podmiocie o charakterze korporacyjnym;
5. Kontrola za pomocą „innych środków” zawiera katalog uprawnień wchodzących w tę definicję, tj. obejmuje możliwość wykonywania:

  • większości praw głosu w danym podmiocie, niezależnie od tego, czy jest ona wspólna dla osób działających w porozumieniu;
  • prawa do mianowania lub odwołania większości członków zarządu lub organu administracyjnego, zarządzającego lub nadzorującego lub podobnych dyrektorów danego podmiotu;
  • odpowiednich praw weta lub praw do podejmowania decyzji, które to prawa są związane z udziałem w podmiocie;
  • decyzji dotyczących podziału zysku danego podmiotu lub prowadzących do przesunięcia aktywów w danym podmiocie;

6. W ramach sprawowania kontroli za pomocą „innych środków” należy brać również pod uwagę m.in. zapisy umowy/statutu spółki, ewentualne relacje między członkami rodziny, wykorzystanie umów powierniczych lub innych umów zawartych przez wspólników;
7. Kontrolę za pomocą „innych środków” ustala się niezależnie i równolegle z istnieniem udziałów własnościowych lub kontroli poprzez udziały własnościowe;
8. W ramach identyfikacji UBO należy brać pod uwagę równolegle (współistniejąco) uprawnienia w związku z posiadaniem udziałów, jak i sprawowaniem kontroli.

Wprowadzenie ww. zasad w formie przepisów unijnych stanowi istotny krok w procesie ustandaryzowania metod identyfikacji UBO w podmiotach o skomplikowanej strukturze właścicielskiej. Wobec ustalenia jednoznacznych wytycznych, w znacznym stopniu przyczynia się do ułatwienia przeprowadzenia procesu prawidłowej identyfikacji UBO.

Konieczna rewizja danych zgłoszonych do CRBR

Doprecyzowanie zasad identyfikacji UBO w ramach Rozporządzenia 2024/1624 oznacza konieczność zweryfikowania i ewentualnego właściwego dostosowania danych ujawnionych dotąd w CRBR dla zobowiązanych podmiotów, w szczególności będących częścią rozbudowanych struktur właścicielskich.
W przypadku dostrzeżenia rozbieżności, niezbędne będzie dokonanie stosownych korekt lub zgłoszeń aktualizacyjnych.