Zasada business judgement rule (zasada biznesowej oceny sytuacji), wywodząca się przede wszystkim z common law, ale obowiązująca również w jurysdykcjach wielu krajów europejskich, finalnie zawitała do prawa polskiego. Nowelizacja kodeksu spółek handlowych, która weszła w życie z dniem 13 października 2022 r., wprowadzająca m.in. dodatkowe regulacje w zakresie przesłanek odpowiedzialności członków organów spółek kapitałowych, zapewni osobom zasiadającym w tych organach zdecydowanie większą swobodę przy podejmowaniu decyzji gospodarczych.
W stanie prawnym obowiązującym przed nowelizacją, niezależnie od tego, czy członek organu spółki dołożył należytej staranności przy podejmowaniu decyzji (np. przeprowadzając analizy lub zasięgając opinii profesjonalistów), mógł zostać pociągnięty do odpowiedzialności, jeśli w wyniku podjętej przez niego decyzji doszło do pogorszenia sytuacji finansowej spółki. Oczywiście, członek organu nadal mógł się bronić w sądzie powołując się na należyty i uzasadniony proces decyzji, niemniej nie przysługiwała mu ochrona ex lege.
Business judgement rule wprowadza szczególne zasady ochrony prawnej członków organów spółek kapitałowych, w zakresie okoliczności i skutków podejmowanych przez nich decyzji. Zgodnie z nią, członek organu nie będzie naruszać obowiązku dołożenia staranności wynikającej z zawodowego charakteru swojej działalności, jeżeli postępując w sposób lojalny wobec spółki, będzie działać w granicach uzasadnionego ryzyka gospodarczego. Działania te mają być podejmowane w szczególności na podstawie informacji, analiz i opinii, które powinny być w danych okolicznościach uwzględnione przy dokonywaniu starannej oceny.
Celem zmiany regulacji jest przyznanie ochrony członkom organów spółek kapitałowych, w przypadku wyrządzenia spółce szkody na skutek podjętych przez nich działań. Ochrona zapewniona jest wyłącznie przy spełnieniu określonych kryteriów – m. in. osądu biznesowego i zachowania należytej staranności w działaniu.
Ryzyko jest nieodłącznym elementem biznesu, a członkowie organów, pomimo posiadanego doświadczenia nie są w stanie przewidzieć wszystkich możliwych skutków swoich działań. Business judgement rule zachęca do przemyślanego oraz uzasadnionego podejmowania decyzji biznesowych, również w warunkach niepewnych i ryzykownych.
Istotnymi aspektami zasady biznesowej oceny sytuacji są rzetelna analiza merytoryczna, profesjonalizm oraz lojalność wobec spółki przy podejmowaniu działań przez członków organów. Zgodnie z nią, ryzyko gospodarcze jest uzasadnione wówczas, gdy jest podjęte świadomie, na podstawie informacji, analiz i opinii, w szczególności sporządzonych przez profesjonale podmioty. W związku z powyższym kadra menadżerska powinna zadbać o odpowiedni dobór specjalistów doradzającym spółce, w tym kancelarii prawnej zapewniającej kompleksową obsługę prawną.
Istotnym jest również, że w razie zaistnienia sporu związanego z decyzją podjętą przez członka organu spółki kapitałowej, to na stronie powodowej spoczywa ciężar udowodnienia, że członek organu nie działał w granicach uzasadnionego ryzyka gospodarczego.
Zgodnie z business judgement rule działania członków powinny być ocenianie nie przez pryzmat rezultatów, ale z perspektywy prawidłowości trybu podejmowania decyzji, tj. biorąc pod uwagę okoliczności istniejące w chwili jej podejmowania. Warto zatem udokumentować zachowanie należytej staranności przez członka organu przy podejmowaniu decyzji, m.in. poprzez sporządzenie i zachowanie pisemnych analiz oraz opinii merytorycznych.
Podsumowując, wprowadzenie zasady biznesowej oceny sytuacji daje członkom organów spółek kapitałowych istotną ochronę prawną w zakresie podejmowania uzasadnionych decyzji gospodarczych. Nowe regulacje znacząco ograniczają ryzyko odpowiedzialności kadry managerskiej, które w dotychczasowym stanie prawnym stanowiło niekiedy hamulec dla podejmowania niektórych decyzji biznesowych. Ponadto, zasada business judgement rule w sposób zdecydowany zwiększa rolę doradców spółki, których opinie oraz analizy będą stanowić podstawę zabezpieczenia członków organów przed ewentualną odpowiedzialnością wobec spółki.
